Blog ar gyfer pobl sy'n dysgu Cymraeg yn ardal Aberteifi yw hwn. Mae'n cynnwys adnoddau ac erthyglau sy'n berthnasol i'n dosbarthiadau sgwrsio. Byddwn ni'n trafod ystod eang o destunau yn ystod y flwyddyn (garddio, byd y natur, byd busnes a gwaith, hanes lleol, coginio, tafodiaith, barddoniaeth i enwi ond rhai o'r pynciau) gan edrych ar wahanol fathau o'r iaith. Croeso i bawb sydd am ddatblygu eu sgiliau Cymraeg.
Os nad ydych chi wedi edrych ar y gyfres wych 'Cynefin' (S4C am 8 bob nos Sul), mae'n werth gwneud. Dyma stori ddychrynllyd gwiber Castell Newy'.
Nodiadau
Lle bynnag ewch chi rownd ffor' hyn....
osgoi'r enw "wiber", math o ddraig fu unwaith yn codi ofn dychrynllyd ar drigolion Castell Newydd Emlyn.
.....ar lannau afon Teifi
Diwrnod ffair haf oedd hi.....cwympodd cysgod dros y dre
gwelon nhw wiber yn glanio ar dŵr y castell
yn taranu ac yn fflachio, yn chwifio ei adenydd, ac yn gwneud beth bynnag mae gwiberod yn wneud..
Dyna ddiwedd y ffair a diwedd y dre 'fyd (= hefyd) oni bai am un milwr dewr....
...tynnu ei ddillad i gyd - sa i'n gwybod pam bod yn noeth yn bwysig, ond mae fe yn y straeon i gyd..
...anelu am y wiber...
Roedd croen y bwystfil yn galed...oni bai am un darn meddal - ei fotwm bol
Aeth y bwled yn syth trwy ganol y wiber, ac aeth e o'i go', yn sgrechen a fflapio ei adenydd tan ddaeth e lawr at y Teifi i farw.
Am ddyddiau, medden nhw, doedd dim posib yfed dŵr y Teifi na physgota. Roedd gwaed a gwenwyn (=poison) wedi'i lygru (=contaminated) cymaint....mae'n stori tylwyth teg, siŵr o fod, ond lawr y lôn yn Llandysul, mae 'na labordy (laboratory) arbennig iawn, un o'r goreuon yn y byd am wneud gwrth-wenwyn (anti-venom).
Diolch i Golwg360 am dynnu sylw at gyfle newydd i gymdeithasu a mwy trwy gyfrwng y Gymraeg. Wel, pwy a ŵyr?
___________
 heddiw’n Ddiwrnod Santes Dwynwen, mae sefydlydd [= founder] ap Gymraeg i gariadon yn dweud ei fod yn anelu at ddenu 10,000 o Gymry Cymraeg.
Cafodd ap ‘Canlyn’ ei sefydlu ym mis Tachwedd y llynedd gyda’r nod o helpu Cymry Cymraeg i ddod o hyd i gymar [cymar - mate, companion] – a bellach mae 300 wedi eu lawrlwytho.
Yn ôl sefydlydd yr ap, Arfon Williams, mae cyfrifon yn cael eu creu yn ddyddiol, gyda rhai wedi’u sefydlu gan bobol o’r Ariannin, yr Unol Daleithiau a Sarajevo.
“Dw i’n hapus iawn gyda’r nifer o bobol sydd wedi’u lawrlwytho,” meddai Arfon Williams wrth golwg360.
“Y targed ydi 10,000. Ac mae hwnna’n lot, dydi? Ond mae digon o bobol yn siarad Cymraeg.
“Dim ond y dechrau ydi hyn. Dw i isio iddo fo fynd o nerth i nerth. Ac os ddim ap Canlyn neith hi, rhyw ap Cymraeg arall i gariadon [fydd yn dod i’r adwy - step into the gap]. Mae hwn yn offeryn arall i’r iaith.”
Mae’n debyg bod y “mwyafrif” o’r bobol sy’n defnyddio’r ap rhwng 18-35 oed, gyda llawer ohonyn nhw yn y brifysgol. Ond mae Arfon Williams yn mynnu fod ‘Canlyn’ yn agored i “bawb”.
Beth yw Canlyn?
Yn debyg i’r ap dêtio Saesneg, Tinder, mae ap ‘Canlyn’ yn galluogi defnyddwyr i bori trwy luniau o ddefnyddwyr eraill ac i glicio botwm calon os oes ganddyn nhw ddiddordeb yn yr unigolyn.
Os mae dau ddefnyddiwr yn clicio’r galon ar luniau ei gilydd mae modd iddyn nhw sgwrsio â’i gilydd. Mae modd i bobol o unrhyw rywioldeb [=sexuality] ei ddefnyddio.
Er bod yr ap eisoes ar gael i’w lawrlwytho, fe fydd lansiad swyddogol yn nhafarn Y Glôb, Bangor heno (Ionawr 25) sy’n cyd-daro â noson meic agored o ganeuon serch Cymraeg.
Mae cynhyrchwyr jin yng Nghymru yn dweud eu bod wedi cael Nadolig prysur iawn, gyda rhai yn gwerthu tair gwaith cymaint o ddiod o'i gymharu â llynedd.
Dywedodd Snowdonia Distillery yn Nhal-y-cafn, Conwy ac Eccentric Gins yng Nghaerffili bod eu gwerthiant wedi treblu mewn blwyddyn.
Fe wnaeth Penderyn, sydd yn cynhyrchu Brecon Gin, hefyd ddweud eu bod wedi gwerthu mwy na dwbl yr hynny wnaethon nhw yn 2016.
Yn ôl ffigyrau'r Gymdeithas Fasnachu Gwin a Gwirodydd mae nifer y distyllfeydd yng Nghymru wedi cynyddu o chwech yn 2014 i 17 erbyn heddiw.
'Mwy ffasiynol'
Mae cwmni Penderyn yn fwy adnabyddus am eu wisgi ond mae'r cwmni, gafodd ei ffurfio yn 2000 ac sydd bellach yn cyflogi 60 o bobl, bellach yn cynhyrchu 300,000 potel o jin y flwyddyn hefyd.
Ond mae nifer o ddistyllfeydd eraill wedi agor dros y blynyddoedd diwethaf, gan gynnwys y diweddaraf yn Llanddarog, Sir Gâr - busnes teulu Coles.
Mae Eccentric Gins yng Nghaerffili bellach yn cynhyrchu 20,000 o boteli y flwyddyn, ac yn ôl y perchennog Rob Higgins mae 80% o'i gwsmeriaid yn dod o Gymru.
"Mae jin yn ffasiynol ac yn ddiod fwy derbyniol nawr," meddai.
"Mae menywod yn gallu cael jin a thonic gyda'u mam-gu a dyw e ddim yn anarferol bellach i fois gael un yn y clwb rygbi."
Yn ôl Chris Marshall o gwmni Snowdonia Distillery mae safon jin yn gyffredinol wedi gwella'n sylweddol a dyna yw un o'r rhesymau pam bod gwerthiant mor gryf.
"Os ewch chi nôl 10 mlynedd doedd y cyhoeddi na distyllfeydd yn rhyw hoff iawn o jin. Mae Prydain yn sicrhau wedi gweld mwy yn bod yn greadigol o ran blasau fel bod pobl yn gallu dod o hyd i un maen nhw'n ei hoffi," meddai.
Dywedodd y byddai'n hoffi gweld statws arbennig yn cael ei roi i jin o Gymru, ac y byddai hynny'n hwb mawr i'r diwydiant.
"Rydyn ni'n dod o ran brydferth o'r byd, mae'n dyfroedd ni'n wych... hoffwn i weld hynny a bydden i'n sicr yn awyddus gweithio gydag eraill i hybu hynny."
Dywedodd prif weithredwr y Gymdeithas Fasnachu Gwin a Gwirodydd, Miles Beale fod y diwydiant yn un y gall Cymru fod yn falch ohono.
"Mae'n saff i ddweud nad ydi'r nifer cynyddol o ddistyllfeydd yn rhywbeth dros dro gan fod nifer o brosiectau distyllfeydd cyffrous a newydd yng Nghymru, gan gynnwys canolfannau ymwelwyr, yn cael eu datblygu ar gyfer 2018," meddai.
"Mae cynhyrchwyr o Gymru yn creu wisgi a jin o Gymru sydd o safon ac yn ennill gwobrau, gan gynyddu gwerthiant yn y wlad yma a thramor."
Ychwanegodd Ysgrifennydd Cymru, Alun Cairns ei fod yn falch gweld bod y diwydiant gwirodydd yng Nghymru yn "ffynnu", gan ddweud ei fod yn gobeithio y byddan nhw'n cael "llwyddiant wrth werthu dramor" fel cynhyrchwyr bwyd a diod eraill o Gymru.
Mae Canolfan Genedlaethol Dysgu Cymraeg wedi cyhoeddi uned arbennig o'i chwrs Uwch 1 newydd i gyd-fynd â Dydd Miwsig Cymru ar y 9fed o Chwefror 2018.
Ceir nifer o glipiau a chyfweliadau ar wefan y Ganolfan Genedlaethol yma a llwyth o adnoddau digidol eraill yma, gan gynnwys erthygl am hanes cerddoriaeth pop Cymraeg a rhestr o gigs a digwyddiadau.
Dolenni eraill:
Huw Stephens yn cyflwyno Dydd Miwsig Cymru (is-deitlau Cymraeg)
Anifail pedwarcarnol cryf a chyflym a chanddo fwng a cynffon, a ddofwyd gan ddyn i’w farchogaeth a hefyd i gludo beichiau ac i dynnu cerbydau, &c., march a ddisbaddwyd yn ebol. (Geiriadur Prifysgol Cymru)
Gee, geffyl bach, yn cario ni'n dau Dros y mynydd i hela cnau; Dŵr yn yr afon a'r cerrig yn slic, Cwympo ni'n dau. Wel dyna i chi dric!
Cwyd Robin bach a saf ar dy draed, Sych dy lygad, anghofio'r gwaed; Neidiwn ein dau ar ein ceffyl bach gwyn, Dros y mynydd, ac i lawr y glyn.
Gee, geffyl bach dros frigau y coed, Fel y Tylwyth Teg mor ysgafn dy droed,
Carlam ar garlam ar y cwmwl gwyn; Naid dros y lleuad, ac i lawr at y llyn.
______________
dofi = gwneud yn ddof march, stalwyn, caseg, ebol - ond beth am y ffurfiau lluosog?
Hen air Celtaidd arall am 'ceffyl': epos
Wedi goroesi yn yr enw Epynt
"rhywun yn mynd am ei hynt", h.y. 'mynd ar ei siwrne'
Ystyr 'Epynt' felly yw epos+ hynt: lle mae ceffylau yn gallu mynd ar eu hynt
tan ddyfodiad yr injan betrol, ceffylau oedd yr unig ffordd o fynd o le i le yn gynt nag y gellid cerdded...
y ffordd orau o symud llwythau trwm
Defnyddio mwy nag un ceffyl...dyna wreiddyn yr ymadrodd "ceffyl blaen": yr un mewn pâr oedd yn arwain.
tinc beirniadol
'Mae e'n licio bod yn geffyl blaen', h.y. os na chaiff e arwain, efallai na fydd e'n barod i gydweithredu.
Creadur cydnerth yw'r ceffl - cydnerth = cryf a chytbwys
Dihareb: Ceffyl da yw ewyllys
Hynny yw, mae ein hewyllys, ein hawydd i wneud pethau'n gallu sicrhau eu bod nhw'n digwydd.
'Where there's a will, there's a way', chwedl y Sais.
Pan soniwn ni fod rhywun 'ar gefn ei geffyl', dyn ni'n cyfeirio at rywun sy wedi mynd i stêm (= to get worked up) wrth dreithio rhyw bwnc neu'i gilydd.
mae'n anoddach gwrthsefyll rhywun sydd "ar gefn ei geffyl" o gymharu â rhywun sydd ar droed.
mae'n haws iddyn nhw fwrw yn eu blaen i siarad
mae'r gair marchogaeth ei hun yn tarddu o'r gair march, neu a bod yn fanwl gywir, y gair marchog.
marchogaeth yw'r gair am sut mae'r marchog yn rheoli'r ceffyl oddi tano.
marcho - gair yn y gorllewin am gyfathrach rhywiol (hefyd 'to be in heat' RV)
march y plwyf = rhywun sy'n rhy hael ei ffafrau efo merched
edrych mewn i lygaid ceffyl benthyg - 'look a gift horse in the mouth'
Yn Sir Gaerfyrddin, os yw merch yn treulio gormod o amser yn ffysian o flaen y drych cyn cychwyn allan, byddai rhywun yn siŵr o ddweud wrthi, "Stopith neb geffyl gwyn ei frychid arno"
frychid? = brechlyd, sef pock mark, scab
H.y. er gwaetha ei enw, nid yw ceffyl gwyn yn hollol wyn. Mae rhyw flewiach du ac ambell frycheuyn (= spot, blemish) ynddo.
a'r argraff sy'n bwysig...
Os yw'r ceffyl yn cael ei ddefnyddio i ddysgu gwers fanwl i rai ifanc, gallwn ni ei ddefnyddio hefyd i anelu gair o feirniadaeth at rywun hŷn.
Anodd tynnu cast o hen geffyl
cast = tric neu arfer ddrwg
rhywun sy wedi setlo yn ei ffyrdd...methu rhoi heibio arferion drwg
Ceffyl pren - term am fath o degan plentyn, a hefyd yn gallu cyfeirio at draddodiad gynt lle'r roedd y dorf yn cymryd pethau i'w dwylo eu hun er mwyn mynnu cyfiawnder am drosedd.
Byddai'r troseddwr yn cael ei glymu i'r ceffyl pren, sef math o ffrâm bren
er mwyn codi cywilydd arno fe
gallai landlordiaid llym gael eu cosbi fel hyn neu'r rhai oedd wedi godinebu (= fornicate), neu dadau plant llwyn a pherth
gwadu cyfrifoldebau...gwrthod cyfrannu at fagwraeth eu plant
