Diolch i BBC Cymru Fyw am yr erthygl ddifyr hon.
Oer yw'r eira ar Eryri. Dydy brawddeg fel hon ddim yn hawdd i'w llefaru i unigolion sydd yn ynganu'r lythyren 'r' mewn ffyrdd gwahanol.
Mae'r digrifwr a'r cyflwynydd Dilwyn Morgan yn un sydd wedi cofleidio ei 'nam lleferydd'.
"Dwi ddim yn siŵr iawn o ble ddaeth o. Ond 'nes i ddim sylwi arno fo nes i mi ddechrau gwneud pethau'n gyhoeddus a 'dwi wedi dod yn ymwybodol ohono fo wedyn.
"Dwi'n cofio aelod o Merched y Wawr yn d'eud wrtha'i mod i'n reit ciwt efo fo.
"Mi 'nes i raglen i S4C rai blynyddoedd yn ôl achael mynd at arbenigwr yn Ysbyty Allt-Wen i geisio fy nghael i stopio'r 'errian' 'ma.
"Mi es i yno rhyw dair, bedair gwaith a chael fy ffilmio, a wir i chi, mi oedd yr 'errr' yn dechrau newid, a dwi'n siŵr fyswn i wedi gallu cael gwared ohoni. Ond mi nes i benderfyniad i'w chadw hi, oherwydd mae'n rhan annatod ohona' i, Dilwyn Morgan."
Rhywbeth Pen-Llŷnaidd?
"Roedd genna'i 'errr' eithaf cryf, yng nghefn y gwddf. Mae nifer o'r teulu'n ynganu 'err' yr un ffordd - dwi'n meddwl ei fod o'n beth Pen Llŷn-aidd.
"'Dwi a'm mrawd yn dweud 'err' yr un fath, a 'da ni wedi'i basio fo 'mlaen i'n cefndryd a'n cyfnitherod ar y ddwy ochr!
"Yn yr ysgol gynradd, ges i erioed drafferth ac erioed sylwi arno fo lawer, ond yn yr ysgol uwchradd, roedd yn dipyn o destun sbort, er ddim yn fy mhoeni'n ormodol.
"Ond ar y pryd, ro'n i'n Ysgol Glanaethwy, ac un diwrnod, gofynnodd Cefin [Roberts] i mi sut fyswn i'n licio dysgu dweud 'r' yn iawn?
"Roedd hynny fatha aur i mi ar y pryd ac wrth fy modd. Dim ond rhyw bythefnos gym'rodd y broses."
Ond dydy'r broses o ail ddysgu ynganu'r lythyren 'r' ddim yr un fath i bawb yn ôl Cefin Roberts.
"Mae pob unigolyn yn wahanol. Roedd Mirain yn awyddus iawn i ddysgu oherwydd ei bod hi, fel nifer sydd yn dod i Ysgol Glanaethwy, eisiau perfformio.
"Ar y llaw arall mae Dilwyn yn bersonoliaeth a dwi'n deall pam ei fod o'n teimlo fod yr 'err' yn rhan o'r bersonoliaeth honno. Ond mae actorion angen yr eglurder 'na a hyfforddiant i ynganu'n gywir.
"Os 'da chi'n hapus gyda'ch 'err' chi, yna popeth yn iawn. Ond os ydy o'n creu problemau neu'n dod ar draws eich gyrfa chi, yna dyna pryd mae angen edrych arni'n fanylach."
Y dylanwad Ffrengig?
"Dwi'n hyfforddi weithiau trwy ddefnyddio darn o farddoniaeth, ond yn dechnegol mae 'na o leia' chwech neu saith o ffyrdd gwahanol i ddweud 'r' yn anghywir.
"Er enghraifft, roedd Mirain yn dweud yr 'r' mewn ffordd eithaf Ffrengig, a mae'n debyg fod hynna wedi deillio o'r llys Ffrengig pan oedd Siwan yma yng Nghymru.
"Yn ôl y son, ddaeth hyn â dylanwad Ffrengig i'r iaith Gymraeg, a bod hynna wedi pasio i'r werin, oedd yn trio efelychu'r brenhiniaeth. Dwi ddim yn gwybod pa mor wir ydy hynna, ond mae hi'n stori dda."
Drysau yn agor
"Mi 'naeth o roi cyfres o frawddegau i mi ddysgu eu dweud yn gywir. Er enghraifft, 'Draw dros y drws.' Yn y frawddeg hon, mae'r 'd' yn golygu fod y tafod yn y lle cywir i rowlio'n gywir ar gyfer yr 'r'.
"Y foment ro'n i'n gwybod fy mod i wedi troi'r gornel oedd pan o'n i'n fy llofft ar ôl bod yn y côr, ac wedi bod yn dweud y frawddeg 'draw dros y drws' drosodd a throsodd yn fy mhen ac mi ddigwyddodd o. Sgrech wedyn a gweiddi ar Mam i ddod i wrando."
Dywedodd Cefin: "Anaml iawn wrth siarad yn gyffredinol mae Cymry yn rowlio'r 'r' yn galed, iawn.
"Yn y rhan fwyaf o achosion mae'n berffaith bosib rhoi 'r llythyren 'd' yn lle 'r' mewn gair heb newid y sŵn llawer.
"Ond cam cyntaf yw hwn mae'n bwysig pwysleisio, ac mae rhai pobl a nam lleferydd gwahanol, er enghraifft yn dweud 'l' neu 'f' yn lle'r 'r'. Ond unwaith 'dych chi wedi gafael ar y dechneg gywir, yna 'da chi on to a winner."
No comments:
Post a Comment