Croeso!

Blog ar gyfer pobl sy'n dysgu Cymraeg yn ardal Aberteifi yw hwn. Mae'n cynnwys adnoddau ac erthyglau sy'n berthnasol i'n dosbarthiadau sgwrsio. Byddwn ni'n trafod ystod eang o destunau yn ystod y flwyddyn (garddio, byd y natur, byd busnes a gwaith, hanes lleol, coginio, tafodiaith, barddoniaeth i enwi ond rhai o'r pynciau) gan edrych ar wahanol fathau o'r iaith. Croeso i bawb sydd am ddatblygu eu sgiliau Cymraeg.

Monday 17 June 2013

Georgia Ruth - Cantores a Thelynores

Yn y Gadair:



Georgia Ruth yn canu "Adar Man y Mynydd" yn fyw (cliciwch yma).

Yr eos a'r glân hedydd                         [y glan hedydd - the spotless lark]
Ac adar mân y mynydd,
A ei di'n gennad at liw'r haf                   [will you go as a messenger to the colour of summer]
Sy'n glaf o glefyd newydd?

Does gennyf ddim anrhegion
Na jewels drud i'w danfon
I ddwyn i gof yr hwn a'ch câr,                [to remind you of him who loves you]
Ond pâr o fenig gwynion.

Yr adar mân fe aethant
I'w siwrnai bell hedasant                         [hedasant - o hedfan]
Ac yno ar gyfer gwely Gwen  
Hwy ar y pren ganasant.                         [they sang on a tree]

Dywedai Gwen lliw'r ewyn                     [lliw'r ewyn - the colour of foam, i.e. very pale]
Och fi, pa beth yw'r deryn
Sydd yma'n tiwnio nawr mor braf
A minnau'n glaf ar derfyn?

Cenhadon ym gwnewch goelio                 [believe us, we are messengers]
Oddi wrth y mwyn a'ch caro,               
Gael iddo wybod ffordd yr ych
Ai mendio'n wych a'i peidio.                    

Dywedwch wrtho'n dawel
Mai byr fydd hyd fy hoedel,                         [hoedel - life]
Cyn diwedd hyn o haf yn brudd                     [prudd - doleful, sad]
A'n gymysg bridd a grafel.

Llwyau Caru

Dyma ffilm o gyfres sy'n cyd-fynd a'r prosiect 'Tir Sir Gar':



Sgript



Dewisodd yr artist Marc Rees ddeuddeg gwrthrych o Amgueddfa Sirol Caerfyrddin i gynrychioli deuddeg thema prosiect theatrig Tir Sir Gar.


Dyma hanes un o’r gwrthrychau hyn.

Daw’r llwy yn wreiddiol o fferm Bremenda Uchaf ger Llanarthne. Mae’n debyg mae dyn o’r enw William Thomos a’i cherfiodd yn 1830. Ynghyd a phatrymau pert yn aml iawn fe welir symbolau penodol ar lwyau caru traddodiadol. Ymysg rhain mae’r gadwyn sydd yn cynrychioli’r awydd i fod ynghyd am byth. Y diamont sydd yn cynrychioli cyfoeth a’r allwedd neu dwll y clo - y ddau ohonynt yn cyfleu’r neges “mae fy nghartref i yn gartref i tithau hefyd”.


Weithiau ceir symbol aderyn sydd yn medru cynrychioli nifer o bethau. Adar serch: neges o ‘gad inni ymadael gyda’n gilydd’, neu’r storc sydd yn symboleiddio genedigaeth newydd.


Un o’r symbolau mwyaf amlwg ar lwyau caru yw, wrth gwrs, y galon, yn denodi cariad. Lle’r gwelir un galon neu rai, ar y llwy hon fel welwn ni bedair galon ar siap olwyn. Mae’r olwyn hefyd yn symbol, a hynny am gynnal rhywun yr ydych yn eu caru. Uwchben ac oddi tan yr olwyn fel welwn siapau atalnod. Mae’r rhain yn cynrychioli’r enaid ac yn cyfleu neges o hoffter neu serch ddwfn at dderbyniwr y rhodd. 


Gallwn olrhain y grefft o wneud llwyau caru, un o’r traddodiadau enwocaf Cymru, yn ol i’r ail ganrif ar bymtheg. 


Mae’r llwy garu gynharaf sydd gennym wedi’i dyddio yn ol i 1667. Er fod hanes wir yn tybio bod llywau yn cael eu creu cyn hyn hefyd. Roedd y grefft yn un dda am ddangos dychymyg y crefftwr, ac fe fyddai’n defnyddio darnau o goed lleol i greu ei roddion.


Erbyn hyn mae llwyau caru neu lwyau serch yn cael eu creu mewn modd mwy masnachol ar gyfer y farchnad dwristiaid, a hynny o goed estron.


Rhoddwyd y llwy hon i’r amgueddfa yn 1939, ac mae hi’n un o set o lwyau o’r ardal Caerfyrddin gyda gwahaniaethau main iawn ymhob un.

Tuesday 4 June 2013

Tafodiaith y Wês Wês mewn cyfrol newydd


Mae Gwasg y Lolfa newydd gyhoeddi geiriadur ysgafn o eiriau tafodieithol Sir Benfro.

Gyda'r geiriau wedi'u rhestru yn nhrefn yr wyddor ceir enghreifftiau o bob gair mewn brawddeg a hynny yn iaith Sir Benfro a'r iaith Gymraeg safonol, yn ogystal â'r cyfieithiad Saesneg. Felly mae'r gyfrol o gystal ddefnydd i frodor o'r sir ag ydyw i unrhyw Gymro a dysgwr o bob cwr o Gymru.

“Wrth lunio'r casgliad hwn roedd dau nod gen i mewn golwg, sef cyflwyno'r iaith leol i bwy bynnag sydd â diddordeb mewn tafodieithoedd,” eglura'r awdur Wyn Owens. “Ac yn ail, ceisio agor peth o'r drws i'r dysgwyr, fel y caent hwythau flas ar geisio siarad iaith naturiol, bob dydd y rhan hon o'r wlad.

“Mae llawer o gyfoeth geirfaol wedi mynd i ddifancoll mae'n sicr, ond mae'r casgliad hwn yn rhoi ar gof a chadw'r dafodiaith fel y'i clywais ac y'i clywaf hi yn cael ei siarad.”

Mae'r gyfrol yn cynnwys cyflwyniad gan Lyn Lewis Dafis ac ambell lun cartwn gan Huw Aaron. Meddai Lyn Lewis Dafis, “Nid yn unig y mae Wyn wedi dal rhai o rythmau'r iaith yn wych, ond y mae hefyd wedi rhoi blas inni o'r gymdeithas a'r filltir sgwâr a wnaeth gynnal yr iaith ar hyd y blynyddoedd.

“Nid casgliad yn edrych yn ôl yn unig yw hwn. Mae Wyn yn ddigon realistig i weld fod yr iaith yn newid ac yn addasu, ac nid yw'n ymatal rhag cofnodi rhai o'r newidiadau diweddaraf hyn hefyd.”

Mae Wyn Owens yn artist ac yn fardd cyhoeddedig, sy'n cystadlu'n rheolaidd ar Dalwrn y Beirdd
 
Gellir prynu’r llyfr yma ac yn eich siop lyfrau leol am £9.95.