Hapus i siarad

Mae ‘Hapus i Siarad’ yn cynnig cyfle i siaradwyr Cymraeg o bob lefel o ddysgwyr i rhai rhugl yn yr iaith i ddod at ei gilydd a siarad Cymraeg mewn sefyllfaoedd bob dydd.

Cynhelir ein digwyddiad cyntaf ar Ddydd Sadwrn, 25 Mai 2013 mewn caffis, tai bwyta, siopau, banciau, orielau, theatrau ac amgueddfeydd yn nhref Aberteifi, Ceredigion ac yn Llandudoch, pentref cyfagos sydd yn Sir Benfro.


Mae ‘Hapus i Siarad’ yn gyfle i fynd allan, mwynhau siopa, bwyta a darganfod mwy am Aberteifi a Llandudoch a mwynhau siarad Cymraeg fel rhan o’r profiad.

Gwefan Hapus i Siarad

Mwy na geiriau....

    Mae Llywodraeth Cymru am wella’r gwasanaethau i siaradwyr Cymraeg, fel ei 
    bod yn cwrdd â’u hanghenion nhw a hefyd gwneud yn siŵr eu bod yn cael y gofal gore 
    posib. Mae’n golygu y bydd y gwasanaethau trwy’r broses ofal i gyd ar gael yn 
   Gymraeg, felly fe fydden nhw’n gallu defnyddio’r iaith sy’n gallu dod yn naturiol
   iddyn nhw i gyfleu eu hanghenion yn llawer mwy effeithiol.

Fe fydd pawb yn elwa - y defnyddiwr, teulu, gofalwyr, a hefyd y gwasanaethau i gyd; iechyd gofal a chymdeithasol. 

Mae tystiolaeth ymchwil a gynhaliwyd yn 2011 yn dangos mai ar sail galw yn hytrach nag angen y mae gwasanaeth Cymraeg yn cael ei ddarparu ar hyn o bryd. Mae’r rhan fwyaf o achosion yr ymchwil yn dangos fod yna ddiffyg cydraddoldeb, beth bynnag fo oedran y defnyddiwr.

Gwenan Prysor

Sgript

Mae Gwenan Prysor yn disgrifio’r amser hwnnw pan geson nhw wybod bod eu mab yn diodde o lewcemia, a’r berthynas a ddatblygodd rhyngddi hi a’r nyrsys oedd yn siarad Cymraeg yma yng Nghymru a hefyd yr ochr draw i’r ffin yn Ysbyty Alder Hay

Wel y sefyllfa oedden ni ynddo oedd bod Deio wedi cael ei ddiagnosio efo lewcemia, a odden ni’n derbyn gwasanaeth yn Glan Clwyd a hefyd yn Alder Hay yn Lerpwl. Be ddigwyddodd o ran yr iaith Gymraeg oedd, chi’n gwybod, cymysgedd wir. Yn Glan Clwyd roedd ‘na dipyn o staff yn siarad Cymraeg yna, ond yn Lerpwl hefyd, yn Alder Hay mi oedd ‘na chydig o staff yn siarad Cymraeg, ac oedd rhywun yn gallu ffeindio nhw allan yn reit fuan - oedd yn enwa ni wrth gwrs yn awgrymu ‘yn bod ni’n dod o Gymru, a oedd ‘na amball i nyrs yn gweithio ar y ward, a hefyd oedd un o’r doctoriaid oedd ddim yn gweithio’n uniongyrchol efo ni, ond mi oedd o’n siarad Cymraeg, ac oedd hynny’n rhoi ryw deimlad mwy cartrefol rhywsut, ‘fatha bod ‘na bobl yn ‘yn dallt ni ac yn ymwybodol o’n cefndir ni ella ynde.

Yr effaith o ran defnydd o’r Gymraeg oedd bod rhywun yn teimlo yn mwy cartrefol, ac yn teimlo bod rhywun yn medru rhoi ei stori drosodd yn gliriach. Ond dwi ddim isio awgrymu bod rhaid i bawb yn y gwasanaeth iechyd siarad Cymraeg achos yn un peth fydd hwnna byth yn mynd i ddigwydd. Ond hefyd, mae ‘na rôl i bobl sy’ ddim yn siarad Cymraeg o fewn y Gwasanaeth Iechyd achos ma’ na bosib dallt pobl heb siarad yr iaith, ond wrth fod yn sensitif a helpu pobl allu cyfleu be ma nhw isio gyfleu yn gliriach ‘lly.

On i yn teimlo bod bobl heb ddigon o hyder i siarad Cymraeg ac oherwydd bod gen i ddiddordeb yn y pwnc yma o’n i’n trio gneud o’n haws iddyn nhw a deud dio’m yn bwysig be ‘di lefel eich Cymraeg chi, nid arholiad Cymraeg ydi hwn, ond ffordd o neud person bach chwech oed i demlo’n mwy cartrefol mewn lle diarth iawn, a mewn ffordd bo’ nhw’n sylweddoli ‘na nid amdan eu hanghenion nhw a’u defnydd nhw o’r Gymraeg mae’r Gwasanaeth Iechyd ond am neud profiad cleifion mwya’ bregus cymdeithas yn teimlo’n fwy cartrefol mewn sefyllfa o bryder ac ofn mae’n debyg.

O’n i’n treulio lot o amser ar y ward yn Ysbyty Glan Clwyd - nyrsys yn deud ‘O, ‘di Nghymraeg i ddim digon da’ ac o’n i’n deud ‘thyn nhw mewn ffordd mwya ffeind fedrwn i ‘lly, ‘dydi hwn ddim amdanach chi wir, ma’ hwn amdan ‘yn hogyn bach i angan y gwasanaeth gora fedar o gael’, a wedyn trio defnyddio hynny o sgilia’ iaith sydd gynnyn nhw, mor fychan ne’ mor ddiffygiol ydi hwnnw yn eu barn nhw. Mae ‘chydig iawn yn helpu lot i jest torri’r ffinia’ ‘na lawr a neud i bobl deimlo’n gartrefol, achos hwnna wedyn ‘di’r allwedd i gynnig gwasanaeth a gofal o safon uwch.

Hywel Jones

Mae gan wraig Hywel Jones Alzheimers, ac mae Hywel wedi cael profiad uniongyrchol o ddelio gyda’r gwasanaethau gofal, wrth iddyn nhw chwilio am gartref addas i Siân ei wraig

Fy sefyllfa bersonol i ydi bod fy ngwraig, Siân, yn diodde o dementia cynnar. Mae hwn yn bwnc anodd oherwydd mae’n rhaid gwahaniaethu rhwng y gwasanaethau arbennig ‘da ni wedi’u derbyn fel teulu, a’r gwasanaethau ddyle fod ar gael drwy gyfrwng y Gymraeg. 

Mae’r gwasanaeth cefnogol yn y cartref wedi gallu darparu drwy gyfrwng y Gymraeg, Crossroads gan bennaf, tan cafodd Siân ofal mwy hirdymor, sef bore a phnawn. Doedden ni ddim yn gallu cael person Cymraeg drwy’r dydd bob dydd. Ac yn anffodus o’n i’n teimlo fod cael rhyw fath o gysondeb yn y person oedd yn dod i weld Siân yn bwysicach efalle na thorri y gofal Cymraeg a’i rannu fo rhwng Cymraeg a Saesneg gwahanol bobl. Felly fe fu’n rhaid i ni benderfynu, na, fe sticiwn ni efo’r ofalwraig yma oherwydd mae ganddi berthynas dda hefo Siân ac mae hi hefyd yn gwybod sut mae Siân yn meddwl ac yn gweithio a be mae hi eisio, er nad ydi hi’n siarad Cymraeg. 

A nawr dyma ni bellach yn symud ymlaen i’r cam nesaf rwan i geisio chwilio am gartref gofal i Siân. ‘Da chi wir wedi ceisio dod o hyd i gartref gofal? Mae’n broses erchyll. ‘Sna’m un rhestr ganolog i gael. Does ‘na ddim un. Oni bai mod i’n credu mor gry’, falla bydden ni’n '..ia, iawn', a dwi'n gweld aml i deulu sy'n '..ia,’ achos bod y gofal. Na, dydi’r sefyllfa ddim yn iawn. Dwi’n cofio un enghraifft bach - mynd i gwarfod efo Siân o’n i. Ym, do you want a cup of tea Mr beth bynnag oedd o, ac oedd ei wraig o hefo fo. ‘Be wedodd e nawr?’ Chi'n gwbod? Ddyle hynna ddim digwydd.

886 o achosion o’r frech goch erbyn hyn

Haint (b) disease                                                 bregus – vulnerable, fragile

Gostegu – to abate                                              dibrisio – depreciate, underestimate

Brechiad – vaccination                                         braw – terror, scare

Brechu – to vaccinate                                           brechlyn - vaccine

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru wedi cyhoeddi bod 78 o achosion newydd o’r frech goch wedi eu cofnodi ers dydd Iau.

Mae’r nifer sydd wedi dal yr haint bellach wedi cyrraedd 886 ac mae’r awdurdodau’n annog rhieni i sicrhau bod eu plant yn cael eu brechu ar frys.

Mae 80 o bobol wedi derbyn triniaeth yn yr ysbyty ers i’r haint ddod i’r golwg. Mae profion yn cael eu cynnal ar ddyn 25 oed o Bort Tennant a fu farw wythnos ddiwethaf i weld ai’r frech goch oedd achos ei farwolaeth.

Dim arwydd fod y frech yn gostegu

Mae Iechyd Cyhoeddus Cymru yn rhybuddio nad oes arwydd fod yr haint yn gostegu, a bod nifer yr achosion o’r frech yn uchel hefyd yn Nghastell Nedd Port Talbot a gogledd Powys.

Canmolodd Dr Marion Lyons o Iechyd Cyhoeddus Cymru ymateb “arbennig” rhieni dros y pedair wythnos ddiwethaf.

“Rydym ni’n gweld pobol yn dod yn eu miloedd i glinigau brys a meddygfeydd ar gyfer brechiadau,” meddai.

“Mae dal angen brys i frechu mwy o blant os ydyn ni am roi stop ar yr haint. Mae’r grŵp oedran 10-18 yn fregus felly ry’n ni’n atgoffa’r bobol ifanc a’u rhieni mai nawr yw’r amser i gael brechiad.

“Ry’n ni wedi gweld dros y dydddiau diwethaf fod y frech goch yn gallu bod yn farwol a dylai neb ddibrisio pa mor ddifrifol yw’r haint. Mae’n gallu lladd ond mae’r bosib ei atal gydag un brechiad syml, sâff.”

Pryderon am werthu brechiad sengl

Mae Aelod Cynulliad y Dems Rhydd yn ne orllewin Cymru, Peter Black, wedi mynegi ei bryder fod cwmni iechyd preifat yn gwerthu brechiad sengl rhag y frech goch, a’u bod nhw’n ail-adrodd honiadau gafodd eu gwneud am MMR ac awtistiaeth.

Dywedodd Peter Black: “Yng ngoleuni epidemig y frech goch sy’n taro ardal Abertawe a de orllewin Cymru oherwydd braw iechyd camarweiniol dros ddegawd yn ôl, rwy’n arbennig o bryderus i weld cwmni preifat yn parhau i wneud y cyswllt hwnnw ar ei wefan er mwyn gwerthu ei gynnyrch. Yr unig frechlyn sy’n ddiogel yw’r MMR.”

(Golwg 360)

Ffermydd gwynt - geirfa

ynni (g) - energy  

ynni adnewyddol/adnewyddadwy - renewable energy

ffynhonellau adnewyddadwy - renewable sources

cynhyrchu - to produce

hunan-gynhaliol - self-sustaining

isadeiledd (g) - infrastructure

pwerdai - power stations

nwy - gas

glo - coal

ynni niwclear - nuclear energy

ynni heulol/ynni'r haul - solar energy

trydan (g) - electricity

cynaliadwy - sustainable

ymrwymo - to commit

[Darn o Blog Menai]

Efallai ei bod werth aros yma i edrych ar ambell i ffaith. Mae'r DU yn gwneud defnydd cymharol drwm o ynni - er mai tua 1% o boblogaeth y Byd sy'n byw yma, gwneir defnydd o tua 2% o'r ynni sy'n cael ei ddefnyddio tros y Byd. Daw tua tri chwarter y trydan a gynhyrchir yn y DU o bwerdai nwy a glo, gyda niwclear ar tua 15% a dulliau adnewyddadwy yn llai na hanner hynny.
Mae'r DU wedi ymrwymo i gwrdd a tharged o gynhyrchu 15% o'i thrydan o ffynonellau adnewyddadwy erbyn 2015. Tua 6.7% ydi'r ffigwr ar hyn o bryd. 'Dydi hyn ddim yn darged arbennig o uchelgeisiol - mae targed yr Undeb Ewropeaidd yn ei gyfanrwydd yn 20%, ac mae'r Alban yn bwriadu cyflenwi 100% o'i hanghenion trwy ddulliau adnewyddadwy erbyn 2020. Does yna ddim digon o bwer wedi ei ddatganoli i'r Cynulliad i ddylanwadu ar bethau llawer y naill ffordd na'r llall, a 'dydi llywodraeth Carwyn Jones ddim eisiau'r pwer chwaith. Esiampl arall o ddiffyg uchelgais llwyr y Blaid Lafur Gymreig.
O edrych yn benodol ar ynni gwynt, ar ddiwedd 2009 roedd y DU yn cynhyrchu 3.2% o'i hynni trwy'r dull hwnnw. Y ffigyrau ar gyfer Denmarc oedd 24%, Sbaen 14.4%, Portiwgal 14%, iwerddon 10.1%, Yr Almaen 9.3%. Mae Prydain ymysg prif fewnforwyr trydan y Byd - oherwydd nad ydi'r capasiti presenol yn ddigonol i gwrdd a'n anghenion. Yn wir mae'r Grid Cenedlaethol wedi ei gysylltu a grid yr Iseldiroedd i bwrpas mewnforio trydan.

Yn bersonol, ac mewn cyd-destun Cymreig, y pwynt pwysig yw ein bod yn cynhyrchu mwy o ynni na 'rydym yn ddefnyddio (cynhyrchu tua 9% o ynni y DU, defnyddio tua 6.7%), felly byddwn i'n disgwyl i flogiwr Plaid ddadlau na ddylai tirlun Cymru gael ei chwalu ar gyfer rhywbeth na fydd pobl Cymru yn ei ddefnyddio nac yn elwa ohonno.

Ro'n i meddwl ein bod wedi dysgu gwersi o Dryweryn a.y.y.b, ond ella fod ceisio sgorio ryw bwynt gwleidyddol neu ddau yn bwysicach....
O.N - mae angen dadl ehangach am ynni yng Nghymru, ac mae angen canolbwyntio ar ynni adnewyddol, yn ogystal a creu ynni cymunedol, ble byddai cymunedau'n dod yn llwyr hunan-gynhaliol. Bydd angen i'r Cynulliad gael grym llwyr dros ynni yng Nghymru er mwyn cyflawni hyn, yn ogystal a chymryd y grym dros isadeiledd ynni ag ati oddi wrth y cwmniau cyflenwi mawr.